Eklem Çıkığı
Kemiklerin normal eklem yerinden ayrılmasıdır. Eklem çıkığı, genellikle düşme, çarpma veya travma sonrası oluşur. En çok omuz, dirsek, parmak ve dizde görülür. Çıkık olan bölgede şiddetli ağrı, şekil bozukluğu ve hareket kısıtlılığı oluşur. Tedavi için uzman müdahalesi gerekir. Erken müdahale kalıcı hasarı önler. Kendi kendine düzeltilmemelidir.
Yazı İçeriği
Eklem Çıkığı Belirtileri Nelerdir?
Çıkık olan eklemde hemen hissedilen, genellikle aniden başlayan keskin ve yoğun bir ağrı görülür. Hareket etmeye çalıştıkça ağrı artar. Eklem normal görünümünü kaybeder. Örneğin omuz çıkığında omuz başı aşağı doğru sarkabilir veya çıkık parmak yamulmuş gibi durabilir. Eklem çevresinde ciddi bir şişlik oluşur. Bu şişlik dokularda sıvı birikmesi ve iltihaplanma nedeniyle ortaya çıkar. Cilt altında kanama olduğu için eklem bölgesinde morarma görülebilir. Bu durum, travmanın derecesine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Kişi çıkık olan eklemi hareket ettirmekte zorlanır. Hatta çoğu zaman hiçbir şekilde oynatamaz çünkü hareket şiddetli ağrıya neden olur. Eklemde bir yerinden kaymışlık ya da yerinden fırlamış hissi olabilir. Bu durum hem görünümle hem hissiyatla fark edilir. Ekleme yakın kaslar istemsizce kasılabilir. Bu da ağrının şiddetlenmesine ve eklemin daha fazla sabitlenmesine neden olabilir. Bazı eklem çıkığı vakalarında sinirler baskı altına girebilir. Bu da ilgili bölgede hissizlik, karıncalanma veya elektrik çarpması gibi hislere yol açabilir.
Eklem Çıkığı Neden Olur?
Düşme, çarpma, spor kazaları veya trafik kazaları gibi yüksek kuvvetli travmalar, eklemlerin doğal hizasının bozulmasına ve çıkığa neden olabilir. Özellikle omuz, dirsek, parmak ve kalça eklemleri bu tür kazalarda en sık etkilenen bölgelerdir. Temas gerektiren veya ani hareketlerin yapıldığı sporlar (futbol, basketbol, güreş, kayak vb.) sırasında eklemler aşırı gerilebilir veya zorlanabilir. Bu da bağların esneyip eklemin çıkmasına neden olabilir. Eklem çevresindeki bağ dokuların doğuştan gevşek olması veya zamanla zayıflaması, eklemin stabilitesini azaltır. Bu durum, küçük bir zorlanma sonucunda bile eklem çıkığı yaşanmasına yol açabilir.
Hipermobilite sendromu olan kişilerde bu daha sık görülür. Bir kez çıkık yaşayan bir eklem, ilerleyen zamanlarda tekrar çıkma riskine daha açık hale gelir. Bu duruma “tekrarlayan çıkık” denir. Özellikle omuz çıkıkları bu açıdan risklidir. Bazı bebekler doğuştan eklem bozukluklarıyla doğabilir. Örneğin kalça çıkığı (gelişimsel kalça displazisi), kalça ekleminin tam gelişmemesi sonucu çıkığa neden olur. Eklemi çevreleyen kasların güçsüz veya dengesiz olması, eklemin yerinde durmasını zorlaştırır. Özellikle felçli hastalarda veya kas hastalıklarında daha sık görülebilir. Epilepsi (sara) nöbeti gibi durumlarda ortaya çıkan ani ve şiddetli kas kasılmaları da bazı eklemlerde çıkığa neden olur. Bu tür çıkıklar özellikle omuz ekleminde görülür.
Eklem Çıkığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Çıkık eklem, genellikle bir sağlık profesyoneli tarafından tekrar eski konumuna yerleştirilir. Bu işleme redüksiyon denir. Çıkığın yerine oturtulması bazen elle, bazen de hafif sedasyon (yatıştırıcı ilaç) altında yapılır. Özellikle omuz, parmak veya çene gibi sık çıkan eklemlerde redüksiyon işlemi hızlı ve etkili sonuç verir. İşlem sırasında şiddetli ağrı yaşanabileceği için çoğu zaman lokal ya da genel anestezi tercih edilir. Çıkık düzeldikten sonra eklem bir süre hareketsiz tutulur. Bunun için alçı, atel, bandaj veya askı gibi sabitleyici malzemeler kullanılır.Bu yöntem, eklemin tekrar çıkmasını önler ve çevredeki dokuların iyileşmesini sağlar.
Süre genellikle birkaç hafta olabilir; eklemin yerine, hastanın yaşına ve hasarın boyutuna göre değişir. Tedavi süresince ağrıyı ve iltihaplanmayı azaltmak için ilaçlar kullanılır. Genellikle parasetamol veya ibuprofen gibi reçetesiz satılan ağrı kesiciler önerilir. Daha şiddetli vakalarda doktor kas gevşetici veya opioid içeren ilaçlar verebilir. Bu ilaçlar hem iyileşmeyi destekler hem de hastanın hareket kabiliyetini artırır. Fizik tedavi ve rehabilitasyon, eklem çıkığı sonrasında en önemli adımlardan biridir. Hareketsizlik döneminden sonra kaslar zayıflar, eklem sertleşebilir. Fizik tedavi sayesinde kas gücü, esneklik ve denge yeniden kazanılır.
Uygun egzersizler, doktor veya fizyoterapist eşliğinde düzenli şekilde yapılmalıdır. Bazı durumlarda çıkık ciddi doku yırtıkları, sinir veya damar hasarı ile birlikte olabilir. Bu gibi durumlarda çıkık kendiliğinden düzelmez, cerrahi gereklidir. Özellikle tekrar eden çıkıklarda ya da travmaya bağlı kemik kırığı varsa ameliyat en doğru seçenektir. Ameliyattan sonra da fizik tedavi süreci başlar. Bazı kişilerde aynı eklem sık sık çıkabilir. Bu durum genellikle bağ dokusu zayıflığı ya da travmaya yatkınlık nedeniyle oluşur. Böyle vakalarda önleyici olarak özel egzersiz programları, koruyucu ortopedik cihazlar veya ameliyatla güçlendirme teknikleri uygulanabilir.
