Çok fazla zarar gören eklemlerin yüzeyleri çıkarılarak yerlerinin özel alaşım metal protez ile kaplanması işlemine protez cerrahisi denir. Protez ameliyatı sırasında hasarlı eklemler kemik de dahil olmak üzere yerleştirilecek olan protezin şekline göre kesilir. Ameliyatın en önemli noktası protezin doğru bir şekilde yerine yerleştirilmesidir. Bu nedenle ameliyatı yapan doktorun protez cerrahisi alanında uzman olması gerekir.

Total Diz Protezi Nedir?

Aşınmış eklem yüzeylerinin özel metal ve polietilen ile kaplanarak eklem hareketini devam ettirecek şekilde tasarlanmış yapay ekleme total diz protezi denir.

İlaçlar, fizik tedavi, eklem içi enjeksiyon tedavisinin hastanın ağrısını geçirmediği durumlarda uygulanır. Yürüme, merdiven çıkma gibi aktivitelerde pek çok kısıtlaması olan, kıkırdak aşınması ve yırtılması nedeniyle daha çok diz ağrısı olan hastalar için oldukça uygun bir tedavi yöntemidir.

Diz Eklem Yapısının Bozulmasının Nedenleri

• Genetik Yatkınlık (Aile geçmişinde eklem hastalıkları olması.)
• Doğuştan gelen diz eklem bozuklukları,
• Diz bölgesinde kan akışının gerçeklememesi,
• Romatizmal nedenler,
• Metabolik hastalıklar,
• Kanın pıhtılaşmasına bağlı diz eklem yapısı bozulabilir.

İleri Yaşlarda: 

• Özellikle 65 yaş üstünde yaşlanmaya bağlı,
• Obezite hastası olmak,
• Romatizmal hastalıklar sonrası,

Diz Protezi Kimlere Uygundur?

Diz ekleminde kireçlenme olan kişilerde, protez cerrahisi yapılması için iki neden vardır. Bunlardan ilki hastanın ağrısı olmadan yürüme mesafesinin 300 metreden daha az olması ikincisi ise çok şiddetli ağrıları olmasından dolayı sürekli ağrı kesici ilaç kullanması gereken hastalarda protez cerrahisi yapılması şarttır. Sürekli ağrı kesici kullanan hastaların çoğunda böbrek ve karaciğer hastalıkları meydana gelmektedir.

Hastanın ağrısını sonlandırmak ve ağrı kesici ilaç kullanımını ortadan kaldırmak için diz protezi ameliyatı yapılması gerekir. Diz protezinin uygulanamayacağı bazı durumlar vardır. Vücudunun herhangi bir bölgesinde aktif enfeksiyon bulunan olan hastalarda enfeksiyon geçene kadar protez cerrahisi uygulanamaz. Enfeksiyon sona erdikten sonra hastalara protez cerrahisi uygulanabilir.

Diz Protezi Harici Tedavi Seçenekleri

Genel olarak yorucu iş yapan hastalarda (inşaat işçileri, madenciler vb.) eklem dondurma ameliyatı yapılır. Ancak her iki dizde de sorun varsa her iki dizdeki eklemi dondurmak için ameliyat olmak çok sakıncalıdır. Eklem dondurma ameliyatı çok fazla hareket kısıtlılığı yarattığı için çok fazla tercih edilmemektedir.

Fizik Tedavi: Kireçlenmenin geçmesinde etki göstermez ama diz etrafındaki kasların güçlenmesine ve ağrıların geçici olarak hafiflemesinde etkili olur.

Dizlik veya Tabanlık Kullanımı: Diz eklemine binen yükü hafifletir ama yine aynı şekilde kireçlenmenin geçmesinde etki göstermez.

Artroskopik Eklem Temizliği: Artroskopi ile eklem içi temizlenir fakat kireçlenmeyi geçirmez.

Diz Protezi Çeşitleri

Total diz protezi uygulamasında hasar gören eklemlerin iç ve dış yüzeyleri protez ile değiştirilir. Total protez cerrahisi de kendi içinde ikiye ayrılır. Hastaya yerleştirilecek protezin tipine ancak hastayı değerlendiren ortopedi cerrahı tarafından karar verilebilir.

Unikondiler diz protezi ameliyatında ise yalnızca eklem yüzeyinin içi ve dışı değiştirilir. Bu protez cerrahisi yönteminin bu kadar uygulanmasının nedeni, total diz protezi ameliyatı yapılana kadar zaman kazanmaktır. Ancak bu uygulamanın gerçekleşmesi için önemli kurallar vardır; hastaların yaşının genç olması, 85 kilonun altında olması ve sadece bir eklem yüzeyinin etkilenmesi buna örnektir. Bu ameliyat hasta sayısının az olması nedeniyle nadiren uygulanmaktadır.

Kimler Diz Protezine Adaydır?

Genelde diz kireçlenmesi olan hastalara diz protezi uygulanır. Tipik olarak, diz protezi ameliyatı geçiren hastalar 60 ila 80 yaş arasındadır. Her hasta hekim tarafından bireysel olarak değerlendirilir. Ameliyat yaşa göre değil, ağrı ve hasar derecesine göre belirlenir. 16 yaşındaki hastalarda ve 90 yaşındaki hastalarda dahi başarılı protez uygulamaları mevcuttur. Artan yöntemler ve artan uygulamalar nedeniyle diz protezi cerrahisi maliyeti de daha uygundur.

Ameliyat Süreci Nasıl Geçiyor?

Herhangi bir protez ameliyatına başlamadan önce hastanın vücudunda herhangi bir enfeksiyon olup olmadığı kontrol edilmelidir. Bu nedenle hastanın kan ve idrar sonuçları temiz ise hastayı ameliyata yönlendiriyoruz. Hasta kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsa ilacın durumuna göre 5-10 gün öncesinden ilaç kullanımı durdurulur ama onun yerine daha az etkili kan sulandırıcı enjekte etmeye başlanır. Ameliyattan birkaç gün sonra kanama riski ortadan kalktığı için hasta normal rutin tedavisine devam ettirilir. Ameliyat kanamalı geçerse, hastaya kan nakli yapmak zorunda kalınabilir. Protez cerrahisi özel havalandırma sistemi olan ameliyathanelerde yapılmalıdır. Standart ameliyathaneler diz protezleri için uygun değildir.

Ameliyattan sonra 12 saat botunca hastaların yürümesi riskli olduğundan dolayı tekerlekli sandalye kullanarak hareket etmelidirler. Bacaktaki toplar damarın pıhtılaşmasını önlemenin en etkili yolu hastanın her 2-3 saatte bir yavaşça destek vererek yürütülmesidir. Hasta taburcu edildikten sonra kan sulandırıcı iğnelerin yerine tablet almaya devam eder. Kan sulandırıcı ilaçlar 30 gün süreyle kullanılmalıdır ve protez ameliyatından sonra hasta çok dikkatli olmalıdır.

Ameliyat Esnasında ve Sonrasında Ne Gibi Sorunlar Meydana Gelir?

Diz protezi ameliyatı sırasında kan damarlarında, sinir yaralanması, kemikte kırılma ve çatlak oluşumu görülebilir. Ameliyattan sonra hem erken hem de geç komplikasyonlar gelişebilir.

Erken Komplikasyonlar: Sık enfeksiyonlar, bacaklarda damar tıkanıklığı.

Geç Komplikasyonlar: Protezin erkenden gevşemesi ve ağrı hissedilmesidir. Gerekli önlemleri alarak bu sorunu azaltabiliriz ancak sıfırlayamayız.

Diz protezleri 15 ila 20 yıllık bir ömre sahiptir. Ama ömrü 25 yıla kadar dayanan protezler de var. Bir protezin ömrü cerrahın ameliyat sırasında uyguladığı tekniğine, yerleştirilen protezin kalitesine, hastanın aktivite düzeyine, kemiğin kalitesine ve ağırlığına göre değişiklik gösterir.

Protez Cerrahisi Sonrası Enfeksiyondan Nasıl Korunulur?

Diz protezi olan hastalar yaşamları boyunca enfeksiyon riski altındadır. Protezli hastalar, diş çekimi ve dolgu gibi işlemler de dahil olmak üzere tüm ameliyatlardan hemen önce koruyucu antibiyotik almalıdır, aksi takdirde enfeksiyon riski artar.

Kalça Protezi Çeşitleri Nelerdir?

Kalça protezi ameliyatında yalnızca kalça kemiği değiştiriliyorsa kısmi kalça protezi, kalça kemiğiyle birlikte yuvası da değiştiriliyorsa total kalça protezi olarak adlandırılır. Hastaya yerleştirilecek protezin tipi yalnızca hastayı değerlendiren ortopedi cerrahı tarafından karar verilir. Bunun yanı sıra protez de kemik çimentosu kullanılırsa protez, kullanılmazsa çimentosuz protez olarak bilinir. Genç yaştaki hastalara yapılan protez cerrahisi sonrasında değiştirilme ihtimaline karşı çimentosuz protez tercih edilir. Kalça protezi uygulanacak genç hastalarda kullanım ömrü daha uzun olduğundan dolayı seramik başlı protezler tercih edilir. Kemik tümörü ameliyatından sonra kemiğin çıkarılması gerektiğinde özel tümör protezleri de mevcuttur.

Kalça Eklemi Rahatsızlıklarının Oluşma Nedenleri

Gençlerde;

• Doğuştan kaynaklanan genetik hastalıklar,
• Çocukluk döneminde geçirilen kalça eklemi hastalıkları,
• Perthes hastalığı,
• Osteonekroz hastalığı,
• Romatizmal hastalıklar,
• Tedavi edilmeyen kalça çıkığı gibi nedenlerden dolayı kalça ekleminin bozulması.

İleri Yaşlarda;

• Yaşlılığa bağlı olarak gelişebilir.
• Osteoporoz sonrası kalça kırığına bağlı kalça ekleminin bozulması.
• Kemik tümörü veya kanser metastazı nedeniyle kemik yapısının zayıflamasına bağlı patolojik kırıkların meydana gelmesi.

Kalça Protezi Ameliyatının Geciktirilmesinin Zararları Nelerdir?

Fizik tedavi uygulamaları, ilaçlar, Platelet Rich Plasma veya kök hücre gibi eklem içi enjeksiyonlar, hastanın belirttiği şekilde baston kullanımı gibi ameliyatsız tedaviler de tercih edilebilir. Ancak bu tedavilerle ameliyat gerektiren hastalarda ameliyatlar ertelenmemelidir. Çünkü tedavi geciktiğinde hem dizler hem de diğer kalça bölgeleri ve hatta zaten sağlıklı olan bel ve sırt bölgeleri ciddi kireçlenme ve bozulma riski altındadır. Tüm bu alanlar daha fazla strese maruz kalacağından, ameliyatın gecikmesi ile ileride bu yerlerde ameliyat olma olasılığı artar.

Protez Cerrahisi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular